شبکه بهداشت و درمان بندر انزلی

طبق آمار جهانی؛ 50 درصد بالغین با فشارخون بالا ( فشارخون سیستول 140 میلی متر جیوه و بیشتر؛ دیاستول 90 میلی متر جیو.ه و بیشتر) در دنیا، از فشارخون بالای خود اطلاع داشتند (40 درصد در کشورهای با درآمد کم و متوسط). در بعضی از جمعیت ها آگاهی بسیار پایین و کمتر از 10 درصد است.
برای افزایش آگاهی از فشارخون بالا؛ دو جزء حیاتی وجود دارد: 1. برپایی برنامه های غربالگری اجتماعی با ظرفیت بالا در افراد در معرض خطر و 2. ترویج اندازه گیری معمول فشارخون توسط کارکنان حرفه ای بهداشتی در تمام برخوردهای بالینی
یک مرحله مهم ابتدایی برای کنترل فشارخون بالا و دستیابی به هدف سازمان ملل در سال 2025 برای کاهش 25 درصد در فشارخون بالای کنترل نشده؛ شامل بهبود تشخیص بیماری فشارخون بالا است.
طبق مطالعه بار جهانی بیماری ها، فشارخون بالا خطر مهم مرگ و ناتوانی در دنیاست. یکی از موانع مهم در کنترل موثر فشارخون بالا عدم اطلاع مردم از بالا بودن میزان فشارخون خودشان است. در حالی که اقدامات ساده ای برای ادغام ارزیابی معمول فشارخون در ارائه خدمات بهداشتی درمانی، مدارس، دانشگاه ها، محل های کار، جامعه و نیز تمام جوامع وجود دارد که می تواند نقش مهمی در شناسایی و درمان این بیماری داشته باشد.
بدلایل مختلف در طول روز میزان فشارخون ممکن است تغییر کند این دلایل عبارتند از:
در طول خواب فشارخون کاهش می یابد.
فعالیت فکری توام با اضطراب و فعالیت های جسمانی در فشارخون موثر هستند.
در طول شب فشارخون در افراد سالخورده و بیماران مبتلا به دیابت کمتر است.

مصرف سیگار در دراز مدت، باعث افزایش فشارخون می شود.
کم خوابی، فشارخون را افزایش می دهد.
علل ایجاد فشارخون بالا عبارتند از:
Ø ارث: در صورت ابتلای یکی از اعضای خانواده به فشارخون بالا، احتمال ابتلای سایر اعضای خانواده زیاد است.
Ø سن: با افزایش سن احتمال بروز فشارخون بالا بیشتر می شود.
Ø چاقی: افرادی که وزن بالاتر از حد طبیعی دارند،ذ شانس بیشتری برای ابتلا به فشارخون بالا دارند.
Ø فعالیت بدنی کم
Ø مصرف الکل
Ø مصرف زیاد نمک
Ø قرص های ضد بارداری خوراکی: بانوانی که از قرص ضد بارداری خوراکی استفاده می کنند، احتمال بیشتری برای ابتلا به فشارخون بالا دارند مخصوصاً اگر همزمان سیگار بکشند.
Ø جنس : تا سن 45 سالگی، فشارخون بالا در مردان شایعتر است. در 45 تا 54 سالگی خطر در دو جنس برابر است. بعد از 54 سالگی، خطر ابتلا به فشارخون بالا در زنان بیشتر می شود.
Ø ابتلا به بیماری های دیابت، بیماری مزمن کلیه، تیروئید، غدد فوق کلیه یا چربی خون بالا، احتمال بروز فشارخون بالا را بیشتر می کند.
نکته مهم برای پیشگیری و کنترل بیماری فشارخون بالا، بحث بدون علامت بودن این بیماری و عدم اطلاع افراد مبتلا به فشارخون از بیماری خود و نیز عدم درمان صحیح و کنترل بیماری است. به همین دلیل این بیماری به عنوان قاتل خاموش شناخته می شود.
علائم فشارخون بالا:
• فشارخون بالا معمولا علامتی ندارد.حتی ممکن است فرد سالها به آن مبتلا باشد ولی متوجه آن نشود به همین علت آن را silent killerیا قاتل خاموش می گویند.

• در زمان بروز عوارض فشار خون بالا(به ویژه زمانی که فشار خون ناگهان بالا رود) ممکن است علائمی همچون : سردرد ، اختلالات بینائی ، تهوع و استفراغ بروز کند.
فشارخون بالا به دو نوع فشارخون بالای اولیه و فشارخون بالای ثانویه تقسیم می شود.

فشارخون بالای اولیه:
• 90 تا 95% موارد را شامل می شود.
• افزایش فشارخون علت کاملا"مشخصی ندارد.
• عوامل خطری مانند:زمینه ارثی و خانوادگی فشارخون بالا، مصرف بی رویه نمک ، چاقی و دیابت در آن نقش مهمی دارند.

v نحوه اندازه گیری فشارخون
       
1- آماده سازی قبل از اندازه گیری فشارخون
• اطاق معاینه باید ساکت و دارای حرارت مناسب باشد. 
• مانومتر باید هم سطح چشم گیرنده فشارخون قرار گیرد. دستگاه فشارسنج را نزدیک بازویی که می خواهید فشارخون را اندازه بگیرید، قرار دهید.
• فاصله معاینه شونده با گیرنده فشارخون نباید بیش از یک متر باشد.
• فشارخون را می توان در حالت نشسته، ایستاده و دراز کشیده اندازه گیری کرد. 
• دراندازه گیری فشارخون بین دست راست و چپ ممکن است اختلافی حدود 20-10 میلی متر جیوه وجود داشته باشد لذا باید فشارخونی که بالاتر است در نظر گرفته شود. 
• معمولا" فشارخون سیستول در دست راست 10 میلی مترجیوه بیشتر از دست چپ است به همین بهتر است فشارخون از دست راست و در وضعیت نشسته اندازه گیری شود.
2- وضعیت معاینه شونده قبل از اندازه گیری فشارخون
• 30 دقیقه قبل از اندازه گیری فشار خون از مصرف کافئین (قهوه و چای) و الکل و مصرف محصولات دخانی خودداری کنند و فعالیت بدنی شدید نداشته باشند، درغیر اینصورت فشار خون نباید اندازه گیری شود. همه این موارد روی مقاومت شریانچه ها اثر می گذارند و افزایش غیر واقعی فشارخون خواهیم داشت.
• نباید ناشتا باشند. 
• قبل از اندازه گیری فشارخون مثانه آن ها خالی باشد.
• به مدت 5 دقیقه قبل از اندازه گیری فشارخون استراحت کنند و صحبت نکنند.
• برای اندازه گیری فشارخون لازم است پاهای فرد دارای تکیه گاه باشد، لذا باید کف پا را روی زمین یا یک سطح محکم بگذارد.
• در یک وضعیت آرام و راحت بنشیند و پشت خود را تکیه دهد و دست ها و پاهایش را روی هم نگذارد. انقباض ایزومتریک عضلات سبب افزایش فشارخون فرد می شود.

• اگر فرد تکیه گاه نداشته باشد فشارخون دیاستول تا 6 میلی متر جیوه و اگر پاها روی هم گذاشته شود فشارخون سیستول بین 2 تا 8 میلی متر جیوه بالا می رود.

• بازوی دست بیمار باید تحت حمایت باشد (تکیه گاه داشته باشد) و بطورافقی و هم سطح قلب قرار گیرد. بازوی فرد را تا سطح قلب او بالا ببرید و بطور راحت روی میز بگذارید. 
• دست فرد نباید خم باشد و مشت نکند. 
• دست او نباید آویزان باشد چون باعث سفتی و انقباض عضلات دست و تغییر فشار شده و فشارخون بطور کاذب بیشترنشان داده می شود.(گاهی تا 10 میلی متر جیوه در فشار سیستول و دیاستول). 
• اگر دست بالاتر از سطح قلب باشد فشارخون کمتر از مقدار واقعی (گاهی تا 10 میلی متر جیوه در فشار سیستول و دیاستول ) نشان داده می شود. 

• حتی اگر فرد روی تخت معاینه دراز بکشد و دست در سطح قلب نباشد گاهی تا 5 میلی متر جیوه در فشار دیاستول تفاوت ایجاد می کند.

• بازو چه در حالت اندازه گیری نشسته، چه ایستاده و چه دراز کشیده باید در سطح قلب باشد و تکیه گاه مناسب داشته باشد

• در حالت دراز کشیده بهتر است یک بالش کوچک زیر دست قرار گیرد تا هم سطح قلب شود. 
• در حالت ایستاده می توان با یک دست بازوی دست فرد معاینه شونده را گرفت تا برای او تکیه گاه ایجاد کنید. نباید از خود فرد برای ایجاد تکیه گاه دست او کمک بگیرید. 
• در استفاده از دستگاه های دیجیتالی مچی یا انگشتی نیز دست باید هم سطح قلب قرار گیرد.
• از گفتگوهای مهیج و شوخی با فرد معاینه شونده، باید خودداری شود. 
• در حین اندازه گیری فرد باید آرام و بی حرکت بنشیند و ساکت باشد و گیرنده فشارخون نیز باید ساکت باشد. در غیر این صورت در اثر استرس و هیجان ناشی از این شرایط، ممکن است فشارخون فرد افزایش یابد.
• بازو باید تا شانه لخت باشد و اگرآستین لباس بالا زده می شود بایستی نازک و به اندازه کافی گشاد باشد تا روی بازو فشار نیاورد و مانع جریان خون و نیز مانع قرارگرفتن صحیح بازوبند روی بازو نشود. 
• اگر آستین لباس تنگ است بهتر است فرد لباس خود را در آورد. آستین تنگ باعث می شود مقدار فشارخون کمتر از مقدار واقعی خوانده شود.
• افرادی که از داروی های کاهش دهنده فشارخون استفاده می کنند، بهتر است برای تعیین فشارخون وضعیتی ، فشارخون آن ها در حالت ایستاده یا درازکشیده نیز اندازه گیری شود.
در فشارخون وضعیتی در غالب موارد در حالت ایستاده فشارخون سیستول حداقل 20 میلی متر جیوه و دیاستول حداقل 10 میلی متر جیوه طی 3 دقیقه ایستادن افت می کند که باید از فشارخون ناشی از اختلالات عصبی افتراق داده شود.      
3- بستن بازوبند
• اگر از قبل هوایی درون بازوبند باشد، هوا را خالی کنید. 
• لبه پایینی بازوبند را باید 3-2 سانتیمتر بالاتر از نقطه ضربان شریان بازوئی(گودی یا چین آرنج) روی بازوی لخت فرد طوری پیچید که فضای کافی برای این که بتوان یک انگشت زیر بازوبند قرار داد، داشته باش
• لوله ها نباید گره یا پیچ بخورند یا در زیر بازوبند گیر کنند .

4- راهنمای مربوط به فرد گیرنده فشارخون
• از باد کردن مکرر بازوبند خودداری کنید،زیرا موجب احتقان وریدی های بازویی فرد شده و بر روی مقدار فشارخون او تاثیر می گذارد و بطور کاذب فشارخون دیاستولی را بالاتر و فشار سیستولی را کمتر نشان می دهد.
• بررسی منظم تجهیزات معمولا" هر 6 ماه یک بار برای اطمینان از عملکرد درست آن ها ،مهم است. توصیه می شود برای اندازه گیری صحیح فشارخون ،آن را با یک دستگاه دقیق و سالم دیگر تنظیم کنید و در صورت اشکال توسط متخصص تعمیر گردد.

تکرار اندازه گیری فشارخون
• به علت این که در اندازه گیری اتفاقی فشارخون در موقعیت های مختلف اعداد گوناگونی بدست می آید تصمیم گیری بر اساس مقداری که فقط از یک بار اندازه گیری فشارخون بدست آمده است، منجر به تشخیص نادرست و مدیریت نامناسب بیماری می شود. 


• بنابراین برای تایید فشارخون بالا در فرد، لازم است اندازه گیری فشارخون در چند نوبت و در موقعیت های جداگانه و شرایط مختلف چندین بار تکرار شودو اگر همچنان مقدار فشارخون بالاتر از حد طبیعی بود، در مورد تایید بیماری فشارخون بالا و مدیریت بیماری تصمیم گیری شود.
• توجه:در نهایت پزشک باید تایید کند فرد مبتلا به بیماری فشارخون بالا است .
• اگر فردی مبتلا به بیماری فشارخون بالا باشد در هر ملاقات با پزشک یک بار اندازه گیری دقیق کافی است و نیاز به اندازه گیری مجدد نیست، مگر این که در مورد مقدار فشارخون شک و شبهه ای وجود داشته باشد. 
   اندازه گیری فشارخون در منزل
• گاهی فشارخون فرد در مطب بطور کاذب افزایش می یابد که به آن فشارخون بالای "کت سفید" می گویند .در واقع بیمار با دیدن فرد گیرنده فشارخون که روپوش سفید بر تن دارد(پزشک یا کارکنان بهداشتی) دچار اضطراب می شود و فشارخون او بالا می رود. برای مقابله با این مشکل می توان فشارخون را در منزل اندازه گیری کرد. افرادی که در منزل فشارخون خود را اندازه می گیرند اگر فشارخون بالاتر از حد طبیعی داشتند، باید به پزشک مراجعه کنند.

• گاهی فشارخون فقط در شرایط خاص افزایش می یابد و این افزایش دائمی نیست. برای اینکه تشخیص داده شود یک نفر مبتلا به بیماری فشارخون بالا است نیاز به بررسی های بیشتری دارد. 
عوارض فشارخون بالا:
l آسیب چشمی ( خونریزی چشم ، رتینوپاتی ، کوری در صورت عدم درمان )
l عروق قلبی( کرونری ) ناشی از آترواسکلروز ( تصلب شرائین ) آنژین صدری - سکته قلبی
l بزرگی و نارسائی احتقانی قلب و ادم ریه
l آنوریسم آئورت و سایر عروق
l عروق مغزی ناشی از آترواسکلروز ( تصلب شرائین )
سکته مغزی ( خونریزی یا انسداد ) - حملات ایسکمیک گذرا (  (TIA 
l سایر عروق احشائی و اندامها
مورمور شدن پاها – درد حرکتی پا ها و لنگش متناوب
l آسیب کلیوی = پروتئینوری – نارسائی و دیالیز – پیوند کلیه 
تنگی عروق کلیوی از عوامل مهم فشار خون است
بر اساس نتایج پیمایش ملی بیماری های غیرواگیر در سال 1395 بیش از 26% افراد 18 سال و بالاتر کشورمان فشارخون بالا داشته اند ( فشارخون سیستولیک 140 میلی متر جیوه و بالاتر یا فشار خون دیاستولیک 90 میلی متر جیوه و بالاتر). تنها 60 درصد بیماران مبتلا به فشارخون بالا از بیماری خود اطلاع داشته و 40 درصد آنها برای کنترل بیماری خود دارو دریافت می کرده اند و فقط 40 درصد آن ها هم فشارخون کنترل شده و مطلوب داشته اند. بیماریابی در سیستم بهداشتی در حال حاضر از طریق ارزیابی خطرسنجی قلبی عروقی صورت می گیرد( بیماریابی دیابت، فشارخون، اختلال چربی خون) لذا تشدید این فعالیت بسیار حائز اهمیت می باشد.

گروه پیشگیری و مبارزه با بیماریها