حدود ۲۴ میلیون نفر در معرض اطلاعات نادرست تغذیهای در فضای مجازی قرار دارند
گزارشی جدید نشان میدهد که گروهی از افراد تأثیرگذار در شبکههای اجتماعی، اطلاعاتی درباره تغذیه منتشر میکنند که با توصیههای رسمی سلامت عمومی در تضاد است و ممکن است میلیونها نفر را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار دهد.
طبق تحقیقات «ائتلاف غذای آزاد» و «مؤسسه تحقیقاتی روتد»، حدود ۲۴ میلیون کاربر شبکههای اجتماعی ممکن است در معرض اطلاعات تغذیهای نادرست و احتمالاً خطرناک قرار داشته باشند. این اطلاعات اغلب توسط گروه کوچکی از افراد مشهور در پلتفرمهایی مانند اینستاگرام منتشر میشود.
در گزارش «اطلاعات نادرست تغذیهای در عصر دیجیتال»، فعالیت ۵۳ نفر از اینفلوئنسرهای پرتأثیر که به طور منظم توصیههای تغذیهای برخلاف دستورالعملهای علمی ارائه میدهند، مورد بررسی قرار گرفته است.بسیاری از این افراد رژیمهایی را تبلیغ میکنند که سرشار از گوشت، بهویژه گوشت قرمز و دلو جگر هستند یا رژیمهای بسیار کمکربوهیدرات و کتوژنیک را پیشنهاد میکنند. برخی از آنها حتی مصرف شیر خام و غیرپاستوریزه را توصیه میکنند. این در حالی است که توصیههای تغذیهای رسمی، بر تنوع غذایی، تعادل و کاهش مصرف گوشت قرمز و چربیهای اشباعشده تأکید دارند.
یافتههای کلیدی گزارش
- ۸۷ درصد از این افراد پزشک نیستند، اما حدود یکپنجم آنها خود را بهعنوان متخصص معرفی میکنند، بدون اینکه مدرک معتبر یا قابل استنادی ارائه دهند.
- تقریباً تمام آنها (۹۶ درصد) از طریق فروش مکمل، ارائه مشاوره، خدمات مربیگری یا برگزاری رویدادهایی که این نوع رژیمها را تبلیغ میکنند، کسب درآمد دارند.
آلیس میلبانک، همبنیانگذار و مدیر علمی مؤسسه روتد، میگوید:
«تغذیه موضوع پیچیدهای است، اما نباید گیجکننده باشد. اینفلوئنسرها از این سردرگمی سوءاستفاده میکنند و پاسخهای سادهانگارانه و اغلب خطرناک را بهعنوان راهکار ارائه میدهند؛ درحالیکه هدفشان سود مالی است، نه علم. ما معتقدیم باید با اطلاعات نادرست، در همان جایی که تولید میشود، مقابله کرد؛ با ارتباطگیری شفاف و مبتنی بر شواهد، تا بتوانیم دوباره اعتماد مردم را به نظام سلامت بازگردانیم».
سه نوع اصلی از اینفلوئنسرهای گمراهکننده
گزارش، اینفلوئنسرها را به سه دسته اصلی تقسیم میکند:
- دکترها»: کسانی که مدرک پزشکی واقعی دارند یا جعل میکنند و گاهی تئوریهای توطئه را ترویج میدهند.»
- یاغیها»: افرادی که با روایتهای علمی و رسمی مقابله میکنند و آنها را زیر سؤال میبرند.»
- کاسبها»: کسانی که از دنبالکنندههای خود کسب درآمد میکنند، از طریق فروش مکمل، برنامههای غذایی یا مشاوره.»
دکتر فراز حرسینی، متخصص تغذیه، هشدار داد:«نگرانی من این است که غذاهای حیوانمحوری که این حسابها تبلیغ میکنند، ممکن است در بلندمدت به بیماریهای مزمن منجر شود. پیروان این حسابها ممکن است تا چند سال بعد علائم بیماری را نشان ندهند، اما آسیبی که این محتواها ایجاد میکنند، برگشتناپذیر است».
نقش شبکههای اجتماعی
شبکههای اجتماعی نقش مهمی در تصمیمات تغذیهای مردم دارند. یک مطالعه در سال ۲۰۲۳ نشان داد که ۸۷ درصد از نسلهای جوان (میلینیال و Z ) برای کسب اطلاعات تغذیهای، تیکتاک را به منابع سنتی مانند پزشکان یا خانواده ترجیح میدهند.
برخی از بزرگترین اینفلوئنسرها ماهانه بیش از ۱۰۰ هزار دلار از طریق فروش مکمل، مربیگری و برگزاری رویداد درآمد دارند. در عین حال، گزارش نشان میدهد که ۴۶ اینفلوئنسر بدون مدرک پزشکی، با مجموع ۲۰ میلیون دنبالکننده، مشاورههایی را از ساعتی ۱۰۰ دلار تا دهها هزار دلار ارائه میدهند.
دکتر متیو ناگرا، طبیب طبیعیگرا (ND)، میگوید:«یافتههای این تحقیق بسیار نگرانکننده است، بهویژه به این دلیل که انتشار اطلاعات غلط درباره رژیمهای پرگوشت فقط محدود به اینفلوئنسرها یا افراد عادی نیست، بلکه بعضی پزشکان نیز در این زمینه نقش دارند. وقتی کسی با عنوان متخصص اطلاعات غلط ارائه میدهد، اثرگذاری آن بسیار بیشتر و خطرناکتر است».
اگرچه هیچکدام از «دکترهای» شناساییشده در این گزارش ساکن بریتانیا نیستند (و فقط یک نفر در استرالیا زندگی میکند)، اما بقیه ساکن آمریکا هستند. با این حال، این گزارش هشدار میدهد که اطلاعات نادرست تغذیهای یک مسئله جهانی است و حتی اینفلوئنسرهای خارج از بریتانیا میتوانند بر افکار عمومی در این کشور و سایر نقاط جهان اثر بگذارند.به همین دلیل، نویسندگان گزارش از سیاستگذاران بریتانیا میخواهند که صداهای معتبر حوزه سلامت را تقویت و پررنگتر کنند.
فوریت مقابله با اطلاعات نادرست
مجمع جهانی اقتصاد در گزارش ریسک جهانی ۲۰۲۵، اطلاعات نادرست و گمراهکننده را بهعنوان بزرگترین خطر در دو سال آینده معرفی کرده؛ حتی بالاتر از تغییرات شدید آبوهوایی یا درگیریهای مسلحانه.
برای مقابله با این مشکل، گزارش سه راهکار اصلی پیشنهاد میدهد:
- آموزش را از سنین پایین شروع کنیم: سواد تغذیهای و سواد رسانهای باید در برنامه درسی مدارس گنجانده شود؛ از جمله آموزش آشپزی سالم با هزینه کم و تشخیص اطلاعات جعلی در اینترنت.
- در فضای مجازی با مردم همراه شویم: آموزش و توانمندسازی متخصصان تغذیه برای فعالیت مؤثر و جذاب در شبکههای اجتماعی مثل اینستاگرام و تلگرام
- سطح استاندارد حضور متخصصان سلامت در فضای مجازی را بالا ببریم: آموزش مقابله با اطلاعات نادرست، تدوین دستورالعملهای اخلاقی، و جلوگیری از سوءاستفاده از عناوین پزشکی برای کسب سود
این اقدامات چند جانبه با هدف محافظت از مردم در برابر اطلاعات نادرست و بازسازی اعتماد عمومی به راهنماییهای علمی سلامت طراحی شدهاند.
گردآورنده: امیرمحمد رضایی کارشناس تغذیه مرکز بهداشت شهرستان کرمان
نظر دهید